Κοινωνίες που δεν συγκαταλέγονται στις πιο σύγχρονες ή πλούσιες ή αναπτυγμένες έχουν να μας διδάξουν πολλά. Πάνω απ’ όλα: πώς να μεγιστοποιούμε την αξία των πραγμάτων, φυσικών ή τεχνητών. Δεν είναι και τόσο μακριά η εποχή που τα μαγαζιά επισκευών, μετατροπών, μεταποιήσεων, συντήρησης και κάθε λογής υπηρεσιών επέκτασης της ζωής ενός προϊόντος ήταν σε κάθε γειτονιά. Πλέον, έχουν μειωθεί πολύ.  Αν κάτι χαλάσει, ο κόσμος συνήθως αγοράζει καινούριο, δε σκέφτεται να πάει να το φτιάξει. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Πότε άρχισε να θεωρείται φυσιολογικό και γενναιόδωρο το να πετάμε πράγματα και να δημιουργούμε σκουπίδια; Ακόμα σημαντικότερο, πότε άρχισε να θεωρείται τσιγκουνιά και υπερβολή το να μην το κάνουμε και να προσπαθούμε να κρατήσουμε και χρησιμοποιούμε τα πράγματά μας όσο το δυνατόν περισσότερο;

Είναι μήπως επειδή η επισκευή κοστίζει περισσότερο από την αγορά πλέον για τους καταναλωτές? Ή μήπως επειδή οι επιχειρήσεις κερδίζουν περισσότερα από την πώληση καινούριων προϊόντων αντί από την επισκευή των παλιών; Η απάντηση είναι «Ούτε το ένα, ούτε το άλλο». Γιατί το λέμε αυτό;

Η έννοια της Κυκλικής Οικονομίας δεν είναι καινούρια. Είναι στοιχείο όλων των αρχαίων και σύγχρονων αξιοθαύμαστων πολιτισμών. Για παράδειγμα στην αρχαία Ρώμη και στην αρχαία Ελλάδα υπάρχουν αποδείξεις ανακύκλωσης κτηρίων, στην Ιαπωνία ανακυκλώνουν και επαναχρησιμοποιούν μέταλλα και υλικά. Είναι κερδοφόρο, έξυπνο και γενικά είναι λογικό. Ωστόσο την σήμερον ημέρα, οι κοινωνίες που φαίνεται να κατανοούν περισσότερο αυτή τη λογική (ακόμα κι αν δεν γνωρίζουν ότι ονομάζεται Κυκλική Οικονομία), είναι κυρίως οι λιγότερο ευημερούσες. Η κυβέρνηση της Ινδίας για παράδειγμα χρησιμοποιεί τις συνήθειες των φτωχών ανθρώπων ως οδηγό για την εγκαθίδρυση ευρείας οικονομικής πολιτικής που θα ενισχύσει την επισκευή και επαναχρησιμοποίηση προϊόντων και υλικών[1]. Ο στόχος είναι η αποφυγή σπατάλης ενέργειας και πρώτων υλών, καθώς επίσης και η προστασία των επενδύσεων στη δημιουργία διαφόρων προϊόντων. Η Σουηδία ήδη ξεκίνησε την υλοποίηση παρόμοιων πολιτικών παρέχοντας φοροελαφρύνσεις για τη χρήση επισκευαστικών υπηρεσιών[2].

Κινήσαμε λιγάκι την περιέργειά σας; Θα θέλατε να καταλάβετε λίγο περισσότερο πώς ακριβώς μπορεί κανείς να αποφύγει τις σπατάλες και να μεγιστοποιήσει τα κέρδη στα πλαίσια της Κυκλικής Οικονομίας; Το διάγραμμα της πεταλούδας θα σας δώσει μια πρώτη ιδέα.

Μάθετε περισσότερα σχετικά με την όχι και τόσο κρυφή ευκαιρία που κρύβεται πίσω από την έννοια της Κυκλικής Οικονομίας.

Η μετάβαση από τη γραμμική σε μία κυκλική οικονομία, απαιτεί κατάλληλο σχεδιασμό.

Για να καταλάβουμε λίγο καλύτερα τι πρέπει να λάβουμε υπόψη όταν σχεδιάζουμε ένα επιχειρηματικό μοντέλο, μπορούμε να ξεκινήσουμε από το διάγραμμα της πεταλούδας. Τι βλέπουμε λοιπόν σε αυτό το διάγραμμα;

Στην αριστερή πλευρά βλέπουμε το βιολογικό κυκλικό σύστημα και στη δεξιά το τεχνικό. Τα δύο συστήματα είναι αρκετά διαφορετικά μεταξύ τους, ωστόσο και οι δύο περιπτώσεις βασίζονται στην ανατροφοδότηση, καθώς χωρίς αυτή δεν υπάρχει κυκλικότητα.

Το τεχνικό σύστημα μπορεί να περιγραφεί ως πιο επανορθωτικό, με την έννοια του ότι τα προϊόντα και τα υλικά διατηρούν την ακεραιότητά τους και την υψηλότερη δυνατή ποιότητά τους σε όλους τους εσωτερικούς κύκλους.

Η ανακύκλωση, την οποία όλοι γνωρίζουμε, είναι ένας από αυτούς, ωστόσο θεωρείται έσχατη λύση. Γιατί; Αρχικά γιατί τα περισσότερα από τα προϊόντα που κυκλοφορούν στην αγορά αυτήν τη στιγμή δεν είναι φτιαγμένα για να ανακυκλωθούν. Πρόκειται για κράμματα υλικών που δεν μπορούν να διαχωριστούν και τελικά καταλήγουν πάντα σε υλικά μικρότερης αξίας από αυτά με τα οποία φτιάχτηκαν αρχικά. Έστω όμως ότι δεν ισχύει αυτό και έχουμε ένα προϊόν ή ένα εξάρτημα, το οποίο μπορεί να ανακυκλωθεί πλήρως. Αν το μετατρέψουμε στα υλικά από τα οποία είναι φτιαγμένο, χάνουμε όλη την επιπλέον αξία του, είτε αυτή αφορά στην εργασία, είτε στην ενέργεια, είτε στα υλικά που επενδύθηκαν για να του δώσουν την παρούσα μορφή του. Στις αλληλουχίες του κυκλικού συστήματος όμως κρύβεται πολύ μεγαλύτερη αξία και πολύ καλύτερες ευκαιρίες για επιχειρήσεις και πελάτες.

Έχουμε λοιπόν τον αμέσως επόμενο κύκλο της ανακατασκευής, που σημαίνει αναδόμηση ενός προϊόντος έτσι ώστε να το επαναφέρουμε σε κατάσταση «σαν καινούριο» ή και «ακόμα καλύτερο από καινούριο». Η Renault το κάνει αυτό με πολλά από τα εξαρτήματα της, όπως είναι τα κιβώτια ταχυτήτων, οι συμπιεστές κ.α. και τα πουλά με την ίδια εγγύηση που πουλά τα αντίστοιχα καινούρια. Αξίζει εδώ να αναφέρουμε ότι το εργοστάσιο στη Γαλλία που έχει αναλάβει τη διεκπεραίωση αυτών των εργασιών είναι ένα από τα πιο κερδοφόρα της εταιρίας, σε σύγκριση με αυτά που παράγουν «νέα» προϊόντα.

Ο επόμενος κύκλος στο τεχνικό οικοσύστημα είναι αυτός της επαναχρησιμοποίησης προϊόντων. Πλατφόρμες σαν το eBay ή τη Χρυσή Ευκαιρία, όπου ο κόσμος πουλά ότι δε χρειάζεται, διευκολύνουν αυτή τη διαδικασία. Έτσι δεν προσθέτουμε έξτρα ενέργεια, έξτρα υλικά ή έξτρα εργασία για να επιστρέψουμε αυτά τα προϊόντα στην οικονομία. Επίσης, πλέον υπάρχουν επιχειρήσεις, οι οποίες συμπεριλαμβάνουν τη λογική της επαναχρησιμοποίησης στο σχεδιασμό του ίδιου του μοντέλου λειτουργίας τους ευθύς εξαρχής. Με τη zipcar για παράδειγμα, αντί να έχει κανείς ένα αυτοκίνητο που δεν το χρησιμοποιεί πολύ, μπορεί να χρησιμοποιεί τα αυτοκίνητα της zipcar. Έτσι έχουμε εκτενή αξιοποίηση ενός προϊόντος από πολλούς χρήστες.

Τέλος έχουμε τον κύκλο της συντήρησης και της επισκευής. Εάν ένα προϊόν μπορεί να χρησιμοποιηθεί περισσότερο αφού το επισκευάσουμε τοπικά, χωρίς κόστη μεταφοράς ή ολικής ανακατασκευής, έχει σαφώς πολύ μεγάλη αξία καθώς επεκτείνεται ο κύκλος χρήσης για την οποία δημιουργήθηκε ευθύς εξαρχής.

Στην αριστερή πλευρά του διαγράμματος βλέπουμε το βιολογικό σύστημα. Εδώ μιλάμε για βιολογικά προϊόντα όπως είναι το φαγητό ή το βαμβάκι, που μπορούν να επιστρέψουν στο φυσικό οικοσύστημα. Επομένως πρόκειται για έναν αναζωογονητικό κύκλο. Η ανατροφοδότηση αυτού του συστήματος έχει να κάνει με την αξιοποίηση και την εκτίμηση της ροής των υλικών που παράγουν ενέργεια. Αντί λοιπόν να χάνουμε αυτές τις πρώτες ύλες από την οικονομία, τις επιστρέφουμε σε αυτή με θετικό και ασφαλή τρόπο.

Υπάρχουν ήδη εντυπωσιακές εξελίξεις σε αυτόν τον τομέα όπως η αναερόβια ζύμωση, όπου από βιολογικά υλικά παράγουμε ενέργεια ή φτιάχνουμε λιπάσματα, τα οποία επιστρέφονται στο φυσικό οικοσύστημα. Άλλες εφαρμογές έχουν να κάνουν με την εξαγωγή χημικών ή άλλων πολύτιμων υλικών από βιολογικές πρώτες ύλες.

Υπάρχει επίσης η δυνατότητα να χρησιμοποιήσουμε τα διάφορα υλικά σε υποπροϊόντα. Για παράδειγμα: έστω ότι έχουμε ένα υψηλής ποιότητας ρούχο, ένα κουστούμι, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί από έναν πελάτη και να επαναχρησιμοποιηθεί από κάποιον άλλον. Μετά αντί να το στείλουμε για ανακύκλωση μπορούμε να βρούμε άλλες χρήσεις γι’ αυτό. Μπορούμε να το κάνουμε πετσέτες για καθάρισμα, ή γέμισμα σε καθίσματα αυτοκινήτων ή μόνωση. Όλες αυτές οι χρήσεις επεκτείνουν τη διάρκεια ζωής του και την υπεραξία του.

Για περισσότερα άρθα και υλικό σχετικό με την ιδιότητά σας, συνεχίστε να μας παρακολουθείτε ή επισκεφθείτε το σάιτ του Ellen MacArthur Foundation εδώ. Όσον αφορά στις επιχειρήσεις που υιοθετούν κυκλικά μοντέλα θα συνεχίσουμε να σας ενημερώνουμε για να μπορείτε να τις αναγνωρίζετε και ει δυνατόν να τις επιβραβεύετε είτε ως συνεργάτες τους, είτε ως πελάτες τους, είτε ως μέλος τους.

Αρθογράφοι:

Ντόρα Καλλιπολίτου
Περισσότερα για την ομάδα του Habits εδώ.

Τελευταία ενημέρωση περιεχομένου:

28 Απριλίου 2018